Onderwijs in tijden van Corona 2: Kees, schoolleider

Niet lang nadat ik bericht kreeg van de opheffing van de iScholengroep, barstte de corona-crisis los. Ineens is digitaal leren niet meer een optie, maar een must. Hoe gaan iScholen daarmee om? Gaat die omslag hen gemakkelijk af? Pakken zij zaken anders aan?

‘Hoe zou het in deze tijd met Kees gaan?’ dacht ik. ‘Kees’ is Kees van Domselaar, plaatsvervangend rector op het Christelijk Lyceum Zeist en … dichter*. Een bescheiden, filosofische man. Reageert soms wat aarzelend, maar altijd weloverwogen en vaak met humor. Kees heeft in 2011 het initiatief genomen voor de iScholengroep, nadat hij eerst op zijn eigen Lyceum een begin had gemaakt met een ingrijpende omslag van traditioneel naar digitaal leren.

Zijn filosofie**: ICT moet je niet geleidelijk en vrijblijvend invoeren, maar aanpakken zoals de Deltawerken. Breed en radicaal. Investeer stevig. Breng als eerste de infrastructuur goed op orde, kies de juiste maatregelen en materialen, trek een paar goede systeembeheerders aan en school de leraren, beginnend met ‘zij die willen’. Jaarlaag na jaarlaag werd zo 1:1-onderwijs ingevoerd op het CLZ en groeide de steun onder zijn collega’s. En tegelijk groeide de iScholengroep uit tot een landelijk grassroots-netwerk van 70-80 vo-scholen met dezelfde visie op digitaal leren.

Tot ik in december bericht ontving dat de iScholengroep stopte. Ze hadden hun doel bereikt. Dat verraste me – maar eigenlijk ook weer niet. De meeste scholen zijn volwassen geworden, hebben hun eigen pad ontwikkeld, weten elkaar ook zo wel te vinden. Daar hebben ze geen officieel netwerk meer voor nodig. Dat was de gedachte.

En ineens breekt er een crisis uit die de samenleving en het onderwijs volledig op zijn kop zet. Ineens is digitaal leren niet meer een optie, maar een must. Hoe gaat het CLZ daarmee om? Kees: ‘Op mijn eigen school heb ik soms het gevoel, dat we ons bij wijze van spreken tien jaar hebben voorbereid op deze crisis. CLZ Online. Met een zeker gemak is nu het hele onderwijsprogramma op afstand gegaan. Dat geldt voor meeste scholen van iScholenGroep. We hebben in 10 jaar een mooie basis gelegd voor deze barre omstandigheden.’

‘Want om te koken heb je een pan nodig. Dat is de infrastructuur die we in de afgelopen jaren ontwikkeld hebben. Door de corona-crisis zijn we nu in een soort snelkookpan terecht gekomen. Leraren en leerlingen ontmoeten elkaar niet meer op een natuurlijke manier. Dus moet je dat anders organiseren. Zo hebben we vanaf het 16 maart een weekbericht dat door leraren zelf wordt samengesteld. Daarin worden ideeën, projecten maar ook lief en leed gedeeld. Prachtige bijdragen lees je daarin. Praktisch, onderwijskundig, literair en meestal heel ontroerend. Zo leggen we de verbinding tussen leraren, vakken en leerjaren.’

‘Leraren hadden al veel materiaal ontwikkeld waarmee leerlingen zelfstandig aan de slag kunnen. Daar blijven we mee doorgaan. Daar komt nu ook veel online contact bij. En dat levert verrassende beelden op. Een stoere jongen die met medeleerlingen aan een project werkt: zien ze op de achtergrond de knuffels op bed liggen… Lachen! Ineens valt de scheiding een beetje weg tussen werk en thuis. Voor de leerlingen maar ook voor de docenten, die vanuit hun huiskamer de lessen verzorgen. Hoezo privacy – hoezo AVG? Daar hoor je niemand meer over.’

‘We hebben sinds jaar en dag een ICT-team, waarin zogenaamde ambassadeurs zitten: voor drie verwante vakken één ambassadeur. Daar bespreken we de voortgang en knelpunten, maken we afspraken over toetsen en schoolexamens. Daar signaleerden we ook dat sommige leerlingen onder de radar dreigen te verdwijnen. De systeembeheerders maken nu een uitdraai welke leerlingen zich niet melden in onze digitale schoolomgeving. Daar nemen we rechtstreeks contact mee op, om te kijken wat er speelt, wat we kunnen doen.

Maar naast het belang van ‘doorgaan met het onderwijs’ realiseren we ons hoe belangrijk het is dat we een community blijven. Na een week hebben we alle docenten thuis een bosje bloemen laten bezorgen. Onbetaalbaar – zo’n gebaar. En de gym-sectie gaat helemaal los op online-workouts. Korte oefeningen, voor je aan je schooldag begint. Vandaag was dat ‘wc-rollen stapelen – vanuit handstand’. We hadden zelfs een 1 april grap – waar menig docent in trapte….

Voor leerlingen telt die sociale factor misschien nog wel zwaarder. Dat is immers wat ze het meest missen. Ook leerlingen stellen vanaf het begin zelf een eigen soort weekbericht samen. Dat werkt voortreffelijk en wordt gretig gelezen. Nog zoiets: leraren en mentoren reageren niet alleen maar digitaal: er wordt ook veel gebeld. Dat is persoonlijker.

‘We hebben ook een omslag gemaakt in denken. Selectie en determinatie hebben even niet de hoogste prioriteit. We hebben nu een soort ‘corona-certificaat’ in het vooruitzicht gesteld, gebaseerd op een integrale beoordeling per vak: goed, voldoende, of zwak. Hoe slaat een leerling zich door deze periode heen? Daarbij letten we dus op heel andere zaken dan alleen maar de voorheen gebruikelijke toetsresultaten. Creativiteit, ambitie, betrokkenheid, presentaties, werkstukken, doorzettingsvermogen, ontwikkeling van kennis en vaardigheden, enzovoort.’

‘Zo levert deze crisis toch nog iets moois op: de leerlingen leren misschien iets minder voor de school, maar meer voor het leven zelf … Dit vergeten ze nooit meer.’

Pieter Hettema

* Onlangs verscheen zijn derde bundel De stille fanfare bij uitgeverij De Arbeiderspers
**In het boekje getiteld Van struikelblok tot springplank (Uitgeverij Ten Brinke 2014), beschrijft Kees van Domselaar als oud-voorzitter van de iScholengroep zijn filosofie over onderwijs en technologie.