We moeten constateren dat er op dit moment bekwame leraren voor de klas staan die onbevoegd zijn en dat er bevoegde leraren voor de klas staan die onbekwaam zijn. In het Sectorakkoord VO 2014-2017 is afgesproken dat in 2017 alle leraren bevoegd moeten zijn.
Kijken naar het onwenselijke verschil tussen bekwaam en bevoegd en de belofte uit het sectorakkoord hebben wij ons, met het project DNA van de leraar, als eerste doel gesteld om grotendeels bekwame mensen die al voor de klas staan zo snel mogelijk én op verantwoorde wijze – oftewel op maat – een bevoegdheid te laten halen. Ons tweede doel is om ervoor te zorgen dat alle bevoegde leraren bekwaam zijn en blijven.
HOE WEET JE OF IEMAND BEKWAAM IS?
Om bekwame mensen die reeds voor de klas staan op maat een bevoegdheid te kunnen laten halen moeten we de vraag beantwoorden: Hoe weet je of iemand bekwaam genoeg is voor een bevoegdheid? Die vraag zijn wij – Steven van den Tol, Pieter Hettema en Alette Baartmans – twee jaar geleden op verschillende plekken gaan stellen. Natuurlijk eerst daar waar bevoegdheden worden afgegeven: de lerarenopleidingen.
Op een duidelijk antwoord hebben wij lang moeten wachten. Want “zo makkelijk is het allemaal niet” … Of valt dat wel mee? Na gesprekken in Utrecht en Enschede hebben wij tot onze opluchting kunnen concluderen dat het wel mee valt. Jan Volbers van de TU Twente en Ruud Duvekot van de HU hebben beide een assessment ontwikkeld waarmee zij kunnen vaststellen wat iemand al in huis heeft en wat hij of zij nog moet ontwikkelen om een lesbevoegdheid te kunnen ontvangen. Dat schiet op!
METEN EN OPLEIDEN OP MAAT
Een valide assessment kan natuurlijk gebruikt worden om te bepalen of iemand bekwaam genoeg is voor een (start)bevoegdheid – summatief -, maar ook om in kaart te brengen waar iemand staat en wat hij of zij nog moet ontwikkelen om voor een bevoegdheid in aanmerking te komen – formatief. Wanneer we assessments formatief inzetten, is de volgende vraag: Hoe zorgen we ervoor dat die mensen die een bevoegdheid willen halen dat snel én verantwoord, en dus op maat, kunnen doen?
Gelukkig hebben we ook hier goede voorbeelden van gevonden. Bij de TU Twente worden op basis van hun assessment volledig gepersonaliseerde programma’s aangeboden. Soms in nauwe samenwerking met andere instellingen, zoals de Radboud Universiteit, om aan te sluiten bij de leerbehoeften en de (werk)praktijk van de studenten.
METEN EN NIET OPLEIDEN?
Het is zelfs wel eens voorgekomen dat Jan Volbers puur op basis van een goede uitkomst van het assessment een bevoegdheid af wilde geven. Opvallend feit is dat de examencommissie hier destijds op tegen was terwijl de inspecteur, Kees Sluis, Jan zijn beslissing op inhoudelijke gronden goedkeurde. We laten even in het midden wat de examencommissie bewoog om dit besluit tegen te houden, maar het is een teken aan de wand.
Andersom kan op basis van een valide assessment ook worden vastgesteld dat iemand waarschijnlijk nooit bekwaam genoeg zal zijn, omdat hij of zij de benodigde competenties nooit voldoende zal kunnen beheersen. Dat is hard, jazeker! Maar het uitgangspunt is toch dat wij steengoede, vakbekwame mensen voor de klas willen hebben? Ook het feit dat een dergelijk advies zelden tot nooit wordt afgegeven, is een teken aan de wand.
NIET METEN MAAR OPLEIDEN ZOALS WE HET NU EENMAAL DOEN
De verhalen hierboven laten zien wat er kan, maar het zijn uitzonderingen. Op deze site vindt u de portretten van leraren die dolgraag voor de klas willen staan of blijven staan, maar voor wie het halen van de juiste lesbevoegdheid zodanig moeilijk wordt gemaakt, dat we ze dreigen kwijt te raken …
Neem Paul, een bevlogen en zeer gewaardeerde leraar en collega. Een vakman, die graag bereid is zichzelf verder en continu te ontwikkelen, maar voor wie het halen van de juiste lesbevoegdheid, volgens de huidige normen 7 jaar gaat duren … Of Charlotte die al twee jaar succesvol werkt als invalkracht in het speciaal onderwijs, al haar studiepunten al heeft voor haar opleiding leraar Nederlands, maar die door de normen rondom stages geen bevoegdheid krijgt. In het verhaal van Manon wordt het gevoel van de meesten treffend samengevat. Zij mag het vak maatschappijleer niet meer geven omdat ze daarvoor onbevoegd is en niet terug wil naar de lerarenopleiding. Kijkend naar de opleiding zegt zij: “Ik denk niet dat ik daar nog veel zal leren en ik wil niet alleen voor een papiertje terug de studiebanken in. Het gaat mij om mijn ontwikkeling als leraar. Ik word door andere bezigheden veel meer uitgedaagd. Op die zaken wil ik mij richten.”
WE MOETEN ONS SCHAMEN
Dit is maar een greep uit de verhalen die er zijn. Wat doet dit met u? Wij schamen ons diep. Wij schamen ons dat wij het in Nederland niet met elkaar geregeld krijgen om deze mensen de juiste lesbevoegdheid te laten halen zonder zoveel frustratie te veroorzaken. Zij moeten ongetwijfeld nog dingen leren. En ze staan vooraan om ons te vertellen wat hun ontwikkelpunten zijn, maar dat neemt niet weg dat we niet kunnen erkennen wat zij al in huis hebben.
WE MOETEN AAN DE SLAG
Wij vinden dat als mensen zoals Charlotte, Geert, Joep, Manon, Laura, Anne, Daniel, Lisa, Marieke, Mike, Paul en Marte laten weten leraar te willen worden wij de vlag uit moeten hangen en we met hen moeten onderzoeken wat ze nodig hebben om bekwaam voor de klas te kunnen staan. Dit zijn stuk voor stuk bevlogen en authentieke leraren die kiezen voor het onderwijs vanuit een passie voor leerlingen en hun vak. Dit zijn de mensen aan wie ik onze jongeren graag toevertrouw, de mensen op wie we kunnen bouwen.
Gelukkig hebben wij een grote groep opleiders uit HBO en WO, ervaren assessoren, schoolleiders en andere experts van inspectie, VO-raad, VSNU en VH bereid gevonden om met ons aan de slag te gaan om uit te vinden wat er nodig is om deze mensen een bevoegdheid te laten halen op maat, omdat we erkennen wat zij kunnen en dat hun dagelijkse werk voor de klas van groot belang is.
