Expertmeeting 7| Samen opleiden: rolverdeling maatwerk en kwaliteit.

Ik zie perfectionisme in de zaal. Een volle zaal, met bijna 50 mensen uit het veld. We zijn samen met de inspectie, leraren, schoolleiders, lerarenopleiders, opleidingsscholen, landelijke vakorganisaties en de VO-raad. En natuurlijk DNA van de Leraar. Allemaal partijen die graag willen dat het opleiden van docenten tot de juiste bevoegdheid zo goed mogelijk verloopt en daar stuk voor stuk ook een aandeel in hebben. Zij steken hier vanavond extra  tijd, energie en expertise in, omdat zij het gemeenschappelijk belang hiervan inzien.

Hein Asseldonk van de VO-raad opent samen met Pieter Hettema van DNA de avond. Zij spreken over Samen Opleiden. ‘Je bent niet uitgeleerd, als je bevoegd bent’, stelt Hein. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt niet alleen bij de lerarenopleiding, maar het is een maatschappelijke opdracht om hen samen op te leiden. Zijn beeld van Samen Opleiden bestaat uit een sterkere verbinding tussen scholen, lerarenopleidingen en wetenschap: een nationaal dekkend en vervolgens landelijk verbonden expertisenetwerk van opleiders en schoolopleiders die intensief samenwerken.

Er wordt geknikt, dit klinkt als een goed idee. Als iedereen samenwerkt, dan is het tenslotte ook makkelijker om inhoud en kwaliteit te handhaven. Het lijkt erop dat we eensgezind van start gaan. Best een prestatie met zo’n grote groep.

Het woord is aan de Joke Smit College afvaardiging. Boy Vissers is aanwezig samen met de leraren Jorien Oprins en Lizzy Meijer en met lerarenopleider Janneke Riksen (VU). Boy spreekt helder, en down to earth, net als Jorien, Lizzy en Janneke. De gemiddelde leeftijd van de leraren op de school was 58 jaar; het was duidelijk tijd om iets aan de vergrijzing te doen dus. Het Joke Smit College biedt samen met Lerarenopleidingen een ‘doorlopende leerlijn’ van ‘student-docent’ naar bevoegde leraar. Elke woensdagavond krijgen de jonge docenten-in-spe begeleiding en training van de school. Janneke vertelt hoe de Lerarenopleiding van de VU deze trainees verder begeleidt en opleidt naar een bevoegdheid. Pieter vraagt hoe het komt dat de samenwerking tussen VU en Joke Smit zo goed verloopt. Het sleutelwoord blijkt ‘vertrouwen’. School, docenten en lerarenopleiding hebben vertrouwen in elkaars inzet en deskundigheid.

Door deze aanpak worden talentvolle studenten tijdens hun studie binnengehaald en geholpen en eigenlijk ook verleid om leraar te worden. Iets dat zij zelf wellicht niet bedacht hadden aldus Boy: ‘Wie wil er nou DOCENT worden?!’.

Ik merk herkenning in het publiek. Er zijn duidelijk meer aanwezigen die begrijpen wat Boy bedoelt. Dianne Hoefakker vertelt ons vervolgens over praktijkervaringen via haar KSG Hoofddorp, waar zij schoolopleider is. Ze doet een uitspraak die me bijblijft: ‘De beste voetballers hebben de beste coaches. Maar leraren? Die hebben niemand’. Ze vertelt over de totstandkoming van de opleidingsschool, die bottom-up gevormd is. De samenwerking tussen de opleidingsschool en de lerarenopleiding geeft leraren-in-opleiding een steun in de rug. De zaal begint een beetje los te komen. Kees van Bergeijk, rector Martinuscollege (een ervaren opleidingsschool), reageert met een net zo duidelijke uitspraak: ‘We moeten schouder aan schouder staan, niet rug aan rug. Nederland is te klein om te versnipperen’.

Er komt een vergelijking met het halen van een rijbewijs bij me op. Hiervoor hebben we tenslotte ook landelijk vastgestelde normen en regels waaraan voldaan moet worden. Je kan op duizenden verschillende plekken een opleiding volgen, maar behaalt je rijbewijs bij het CBR. Dat examen voldoet in Amsterdam maar ook in Maastricht aan dezelfde voorwaarden, terwijl het echt andere steden zijn En we beamen allemaal dat je na het behalen van je rijbewijs pas echt leert rijden. Als we dit kunnen organiseren als maatschappij, dan moet het samenwerken voor het bekwaam en bevoegd krijgen van onze docenten toch geen enkel probleem zijn?

Blijkbaar toch wel. Sjermilla Ganesh legt uit hoe zij al jaren succesvol voor de klas staat (met een bevoegdheid voor Biologie) en nu gevraagd wordt om toch maar ‘werkplek leren 1, 2 en 3’ te doen binnen haar deeltijdstudie

Wiskunde. Dit met de boodschap ‘Er is altijd iets te leren!’. Dit is natuurlijk alsof je een ervaren bestuurder die zijn groot rijbewijs wil halen uitlegt hoe je stuurt. De zaal is nu dan ook echt wakker. Niet alleen wakker: verontwaardigd.

Annelies Bon van de Inspectie van het Onderwijs biedt een kleine adempauze met haar onderzoek naar maatwerk binnen lerarenopleidingen. Ze doet wat mij betreft de meest praktische mededeling van de avond: 50 tot 60 procent van de deeltijdstudenten zit al in het onderwijs. Als je dit weet is het absurd om hier in je programma aan voorbij te gaan en te doen alsof je allemaal overvaren 18 jarigen voor je hebt. Annelies: ‘We moeten denk ik op zoek naar een gezamenlijk beroepsbeeld bij het opleiden van een leraar. Dan kun je dezelfde taal en dezelfde instrumenten gebruiken, en je richten op hetzelfde einddoel.’ Dan is het ook logisch dat je in je programma rekening houdt met wat mensen aan bekwaamheden in huis hebben.

Kees spreekt de rijbewijs-metafoor die ik in mijn hoofd heb hardop uit: ‘Komt bevoegd altijd na bekwaam? Ik ben bijvoorbeeld 4 keer gezakt voor mijn rijbewijs. Je leert past echt autorijden na het behalen van je examen!’.

Jeroen Kalter is zo’n docent. Hij heeft al een ‘rijbewijs’ (voor electrotechniek), en hij rijdt ook al flinke tijd vakkundig op de weg hiermee. Hij geeft inmiddels echter al een aantal jaar het vak NASK op de Daaf Geluk School. Daarvoor is hij onbevoegd. Hij komt zijn oproep doen: ‘Ik zoek een lerarenopleiding met ballen!’. Een lerarenopleiding die dubbel flexibel is: zowel in de samenstelling van zijn maatwerkprogramma, als in de tijd en plaats waarop dit uitgevoerd kan worden. Je kunt zijn oproep hier teruglezen. We zien hier live wat Annelies Bon eerder benoemde: Het lijkt erop dat niet iedereen dezelfde taal spreekt als Jeroen. Een lerarenopleiding die een flexibel programma aanbiedt, snapt niet waar zijn probleem zit. Na afloop zie ik hem de koppen bij elkaar steken met een andere Lerarenopleiding…

Hierna volgt docent Max Wagener, samen met zijn schoolleider Arianne Nas en Yvonne Gielen van de Fontys Lerarenopleiding. Ook Max is docent. Op het VMBO geeft hij techniek, maar daar is hij niet bevoegd voor. Hij is instructeur, komt uit het bedrijfsleven, kent de kneepjes van het techniekvak als geen ander, en leert gaandeweg, dankzij actieve ondersteuning van zijn school, wat het is om een volwaardig docent te zijn. Hij doet een rake uitspraak ‘Bij de cursussen waar ik ben geweest, heb ik vooral geleerd hoe de dingen heten die ik al doe.’. Max spreekt dus ook niet helemaal de juiste taal, maar heeft goede tolken om zich heen die vertalen waar nodig. Yvonne verstaat hem volledig en ziet hem voor wat hij nagenoeg al is: een vakkundig docent. Ze  schetst de verschillende mogelijkheden die zij heeft als opleider om hem op maat aan de juiste bevoegdheid te helpen en laat zien hoe ingewikkeld dat is: Max heeft al een D&P certificaat, maar die is alleen geldig in combinatie met een 2e graads bevoegdheid. Die heeft hij nog niet..

Hein mag de avond ook afsluiten: ‘Vertrouwen ontstaat uit herkenning.’ stelt hij. Daarvoor is het nodig dat lerarenopleidingen zich verdiepen in de docent en in de school waarmee ze te maken krijgen. Scholen moeten een grotere verantwoordelijkheid krijgen en nemen voor de opleiding van leraren. Kees moet ook nog iets kwijt: ‘Een volledig veilig systeem is onbruikbaar.’. En precies dit is de kern. Met het behalen van ons rijbewijs accepteren we allemaal dat we geen perfecte chauffeurs de wereld in sturen. Sterker nog, er gaan paaltjes geraakt worden, bumpers beschadigd, en soms nog veel serieuzer dan dat. We hebben wel dezelfde taal afgesproken. Een STOP bord, is voor iedereen een STOP bord. Een fietspad is om te fietsen. En een rijbewijs voor een personenauto, is niet bedoeld voor een vrachtauto.

Het wordt tijd om het perfectionisme los te laten, te accepteren dat we her en der een stoepje gaan raken, en samen te bouwen aan het vertrouwen dat we uiteindelijk echt allemaal steengoede docenten voor de klas willen hebben.